Project Description
Sinds enkele jaren werkt de GBS aan de vertaling van de kanttekeningen uit de Statenbijbel naar het Afrikaans (Zuid-Afrikaans), voor gebruik onder christenen in Zuid-Afrika. Alle kanttekeningen worden compleet vertaald, en zijn bedoeld om gebruikt te worden naast de tekst van de Afrikaanse Bijbel van 1933/1953. Deze Afrikaanse Bijbel, aan het begin van de 20e eeuw vertaald door ‘Totius’ ofwel prof. J.D. du Toit en andere Zuid-Afrikaanse theologen, staat bekend als de klassieke bijbelvertaling van Zuid-Afrika. De vertaling kenmerkt zich net als de Statenvertaling door letterlijkheid (formele equivalentie), en is gebaseerd op dezelfde grondtekstvorm (de masoretische tekst voor het O.T. en de textus receptus voor het N.T.). De vertalers waren allen overtuigd gereformeerd. Nadat de Bijbel gepubliceerd was in 1933, is deze in 1953 nog een keer in (licht) gewijzigde vorm verschenen.
Ondanks de overeenkomsten zijn er toch ook heel wat verschillen tussen de Statenvertaling en de Afrikaanse Bijbel van 1933/1953. Dit heeft er onder andere mee te maken dat er driehonderd jaar ligt tussen de verschijning van beide vertalingen. Het taalkleed van de Statenvertaling is vanzelfsprekend anders dan dat van de ‘Totius-vertaling’. Bovendien is het Afrikaans ontstaan uit het Nederlands dat de kolonisten spraken toen zij in de 17e eeuw aankwamen in Zuid-Afrika, maar heeft het een geheel eigen ontwikkeling gehad. In sommige opzichten is het een taal die minder mogelijkheden heeft dan het Nederlands. Zo is er in het Afrikaans geen verschil te maken tussen ‘hij heeft gedaan’ en ‘hij had gedaan’. ‘Hij deed’ bestaat bovendien niet als aparte werkwoordstijd. Deelwoorden zoals ‘zeggende’ zijn bijna geheel onbekend. Aan de andere kant heeft het Afrikaans qua woordenschat veel overeenkomsten met oudere vormen van het Nederlands, en zijn woorden als ‘goedertierenheid’ en ‘barmhartigheid’ nog bekend.
Verder zijn er soms op basis van de grondtekst meerdere vertaalkeuzes te maken, waarbij de Statenvertaling het een koos, en de Afrikaanse Bijbel het ander. In zulke gevallen is het vaak zo dat de kanttekening van de Statenvertaling niet meer goed past bij hetzelfde vers in de Afrikaanse Bijbel. Om toch zoveel mogelijk recht te doen aan de inhoud van de kanttekeningen, proberen we in zulke gevallen door middel van een harmonisatie toch een brug te maken tussen beide betekenissen. Een voorbeeld:
Exodus 6:8
SV: En Mozes sprak alzo tot de kinderen Israëls; doch zij hoorden naar Mozes niet, vanwege de benauwdheid des geestes en vanwege de harde dienstbaarheid.
AFR33/53: Moses het toe so met die kinders van Israel gespreek, maar hulle het nie na Moses geluister nie, uit ongeduldigheid en weens die harde diens.
Ter harmonisatie is in de vertaalde kanttekening, die anders inhoudelijk niet genoeg zou aansluiten, eerst de keuze van de Statenvertaling en de letterlijke weergave van het Hebreeuws toegevoegd:
“Of: benoudheid. Hebr. kortheid van gees. Die Israeliete was zo oorbluf en onderdruk, dat hulle liewer onder die slawerny van die Egiptenaars wou bly, as dat Moses sou voortgaan om hulle te verlos, omdat hulle gevrees het dat hulle nog slegter behandel sou word. Sien Ex. 14:12 en Job 21:4 se kanttekening.”
Hoewel momenteel de eerste versie van de vertaling van de kanttekeningen gereed is, kost het nog heel wat inspanning en tijd om de vertaling te controleren en harmonisaties zoals hierboven toe te passen. Vervolgens resteert nog het eveneens ingewikkelde en tijdrovende proces van de opmaak van de tekst en het drukken ervan. Mocht u dit project willen steunen, dan kunt u uw gift overmaken op Bank: NL96 RABO 0129 4451 18 of: NL25 INGB 0001 3558 24 t.n.v. Geref. Bijbelstichting te Leerdam. Bij voorbaat hartelijk dank.